اعلميت

معناى اعلم :
 سؤال 1 : مقصود از اعلم چيست ؟
جواب : بهتر و با دقت نظر بيشتر بودن در استنباط حكم شرعى است .

 تشخيص اعلم :

 سؤال 2 : اگر دو نفر عالم به اعلم بودن يا اجتهاد كسى شهادت بدهند ، آيا لازم است از دو نفر عالم عادل ديگر تحقيق و جستجو كند كه آيا با گفته آنها مخالفت مى كنند ؟

جواب : در مفروض سؤال لازم نيست تحقيق و جستجو كند .

سؤال 3 : منظور از «اهل علم» در مسأله 3 رساله توضيح المسائل چه كسى و يا چه كسانى هستند ؟ ( روحانى ، طلبه ، استاد دانشگاه و . . . ) .

جواب : مقصود روحانى اهل خبره است كه بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد .

سؤال 4 : شخصى به گفته دو نفر عادل كه خبره بودن آنها معلوم نيست به مجتهدى رجوع كرده ، آيا به نظر حضرتعالى اين رجوع تحقق پيدا كرده ؟

جواب : شهادت غير اهل خبره كافى نيست .

سؤال 5 : در چه صورتى شخص خبره حق دارد شهادت به اعلميت يك مرجع تقليد بدهد ؟

جواب : اگر اهل خبره از طريق صحبت نمودن با خود علما يا مطالعه نمودن كتب آنها قطع به اعلميت يكى از علما پيدا نمود ، مى تواند شهادت بدهد و الاّ نبايد شهادت بدهد .

سؤال 6 : آيا اعلميت به خبر عدل واحد ثابت مى شود ؟

جواب : اگر از خبر عدل واحد اهل خبره ، اعتماد و وثوق حاصل شود عمل به آن مانعى ندارد و الاّ جايز نيست و حجيت شرعى فى حد نفسه ندارد و عدل واحد بايد عالم و اهل خبره باشد .

سؤال 7 : آيا ظن ، در ثبوت اعلميت حجت است ؟ ( چه از ظنون خاصه باشد يا ظن مطلق ) .

جواب : ظن در ثبوت اعلميت حجت نيست ، رجوع شود به مسأله 4 توضيح المسائل .

سؤال 8 : شخصى از مجتهدى تقليد مى كرده و اكنون بدون رجوع به خبره يا عدلين ، با مشاهدات خود احتمال مى دهد كه مجتهد ديگر اعلم است مى تواند با همين احتمال رجوع كند ؟

جواب : اگر مجتهد اول اعلم بوده نمى تواند به مجرد احتمال اعلميت ديگرى رجوع كند .

عـقـل

سؤال 9 : اگر مرجع تقليد انسان در اثر عارضه اى عقلش زايل شود ، آيا بايد بر تقليد او باقى بماند يا به مرجع ديگر رجوع كند ؟ در صورتى كه بهبودى پيدا كند آيا بايد به تقليد او برگردد ؟

جواب : احتياط به جمع بين فتواى او و فتواى فالاعلم ترك نشود و اگر خوب شد و اعلم از بقيه بود بايد از او تقليد كند .

سؤال 10 : اگر مرجع تقليد و مجتهد مدت كمى مبتلا به فراموشى و ديوانگى شود ، آيا جايز است از او تقليد كنند يا اين حالت مانع تقليد است ؟

جواب : بعد از رفع فراموشى و ديوانگى تقليد از او جايز است بلكه در صورت اعلميت تقليد از او واجب است .

عدالت

سؤال 11 : چگونه ممكن است حد و مرز عدالت را مشخص نمود ؟

جواب : عدالت عبارت است از ترك معاصى كبيره كه براى آنها وعده آتش داده شده و بر گناهان صغيره اصرار نداشته باشد و به حسن ظاهر شناخته شود كه اگر از نزديكان و معاشرين وى سؤال شود بگويند ما به خير و خوبى او را مى شناسيم .

حلال زاده بودن

سؤال 12 : در مرجع تقليد شرط است كه حلال زاده باشد اين شرط را چگونه بايد احراز نمود ؟

جواب : در صورت شك در حلال زاده بودن به قول معصوم (عليه السلام) : « الولد للفراش » تمسك مى كنيم و تا وقتى زنا ثابت نشود حكم به حلال زاده بودن مى شود .

لزوم فحص از مجتهد اعلم

سؤال 13 : اگر كسى براى شناخت مجتهد اعلم از اهل خبره تحقيق و جستجو كند ولى اعلم يا محتمل الاعلميه برايش ثابت نشود و از يكى از مجتهدين موجود تقليد كند ، اما اكنون احتمال مى دهد يا اطمينان دارد كه اهل خبره اعلم را شناخته اند ، آيا تحقيق دوباره براى شناخت اعلم لازم است ؟

جواب : اگر از اول تساوى مجتهدين براى او ثابت شده و بعد شك كند كه تغيير حاصل شده يا نه لازم نيست دوباره تحقيق نمايد ، اما اگر يقين داشته باشد كه اعلم در ميان آنان موجود است تحقيق لازم مى باشد يا بايد احتياط كند كه وظيفه ، در فرض مزبور كه نمى توانسته اعلم را بشناسد ولى يقين به وجود اعلم داشته احتياط بوده است نه تقليد هر مجتهد .

وظيفه نوجوانان

سؤال 14 : وظيفه نوجوانانى كه آغاز تكليف آنهاست در مسأله تقليد چيست ؟ آيا در بقاء بر تقليد ميت نيز ، رجوع به حى اعلم لازم است ؟

جواب : بايد از مجتهد عادل اعلم تقليد نمايد و يا احتياط كند يعنى جمع بين فتاواى علما بنمايد و شناختن اعلم از طريق اهل خبره مى باشد و در بقاء بر تقليد ميت رجوع به حى اعلم لازم است و فقط در مسائلى كه اخذ كرده مى تواند باقى بماند .

رجوع از تقليد

سؤال 15 : رجوع از غير اعلم به اعلم چه حكمى دارد ؟

جواب : بعد از تفحص و تحقيق در مسائل اختلافى بايد به اعلم رجوع نمايد .

سؤال 16 : آيا براى كسى كه به جهت عدم تمكن از اعلم ( به جهتى از جهات ) از غير اعلم تقليد مى كرده بعد از تمكن از اعلم رجوع به اعلم واجب است ؟

جواب : بلى ، بعد از تمكن و مشخص شدن اعلم رجوع به او واجب است .

سؤال 17 : آيا انسان مى تواند از مجتهد زنده اى كه تا به حال از او تقليد مى كرده رجوع كند و از مجتهد زنده ديگر تقليد كند ؟

جواب : اگر مجتهد دوم اعلم از مجتهد اول است به او رجوع كند و اگر مجتهد اول اعلم است نمى تواند از اعلم به غير اعلم رجوع نمايد .

تقليد از دو مرجع

سؤال 18 : آيا مى شود از دو مرجع در احكام شرعى تقليد كرد ؟

جواب : در صورتى كه مساوى باشند مانعى ندارد .

تبعيض در تقليد

سؤال 19 : آيا تبعيض در تقليد جايز است ؟

جواب : چنانچه در علم و در فتوايى كه در مسأله داده اند مساوى باشند تبعيض جايز است و در صورت مساوات در فتوى و اختلاف درجه در علم ، احوط تقليد اعلم است و در صورتى كه هم در علم و هم در فتوا مختلف باشند تقليد اعلم واجب است .

سؤال 20 : آيا مى توان از دو مجتهد در دو موضوع متفاوت تقليد كرد ؟

جواب : در صورت تساوى در اعلميت مى توان از هر دو تقليد نمود .

مسأله اى كه در رساله نباشد

سؤال 21 : اگر مقلد مسأله اى برايش پيش آيد و جواب فورى بخواهد كه در رساله عمليه نباشد و نماينده مرجع نيز آن را نداند ، آيا جايز است در اين مسأله از مجتهد ديگرى تقليد كند ؟

جواب : اولاً بايد در آن مسأله احتياط كند و چنانچه احتياط ممكن نيست مراجعه به مجتهد اعلم فالاعلم كند .

بقاء بر تقليد ميت

سؤال 22 : آيا بقاء بر تقليد ميت جايز است ؟

جواب : در مسايلى كه ياد گرفته ولو عمل ننموده باشد بقاء نسبت به آنها جايز است و در غير آنها بايد از مجتهد حى اعلم تقليد نمايد .

سؤال 23 : ما از مقلدين يكى از مراجع كه از دنيا رفته است بوده ايم . آيا مى توانيم بر تقليد ايشان باقى بمانيم ؟

جواب : چنانچه ايشان را اعلم مى دانسته و مى دانيد در مسايلى كه از ايشان اخذ نموده ايد و ياد گرفته ايد باقى بمانيد .

سؤال 24 : شخصى مقلّد كسى بوده ، مدت 5 سال هيچ به فتوايش عمل نكرده ، بعد از فوتش آيا بقا بر تقليد وى جايز است ؟

جواب : در مسايلى كه از او ياد نگرفته ، نمى تواند باقى بماند .